به گزارش خبرنگار شانا، شرکتهای دانش بنیان در زمینه گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه فناوریهای برتر و با ارزش افزوده بالا و برای توسعه کسب و کار بر پایه قابلیتهای اعضای هیئت علمی، پژوهشگران، کارکنان و یا واحدهای فناور مستقر در مراکز تحقیقاتی شکل می گیرند و فعالیت می کنند.

این شرکتها با عناوین شرکتهای انشعابی یا Spin-off نیز شناخته می شوند و یکی از سازوکارهای تجاری سازی نتایج تحقیقاتی در سازمانهای تحقیقاتی، تشکیل این شرکتهاست که علاوه بر ایجاد منافع مالی و علمی برای سازمان، تاثیر قابل توجهی در رشد اقتصادی دارد.

از کارکردهای دیگر شرکتهای دانش بنیان، تسریع ورود فناوری تازه به بازار و همچنین تخصیص منابع تازه بویژه منابع انسانی به صورت اشتغال مولد در فعالیتهای این شرکتهاست.

با توجه به اهمیت و حساسیت موضوع تجاری¬سازی نتایج تحقیقات، انتقال و استفاده از فناوری در صنعت، از دهه 80 قوانین متعددی در کشورهای مختلف وضع شده است که مهمترین این قوانین، قانون بای- دال (1980) در ایالت متحده آمریکا برای حمایت از تجاری سازی و انتقال فناوری بوده است.

با توجه به این ساختارهای قانونی تشکیل شرکتهای دانش بنیان ابتدا در کشورهای پیشرفته و سپس در کشورهای در حال توسعه مورد توجه قرار گرفته است.

بر این اساس شرکتهای تازه تاسیس فناور محور با بهره گیری از اختراع، نوآوری فناورانه و ریسک فناورانه بالا در محیطهای اقتصادی سربرآورده و با توجه به کارکردهای خود به عنوان یک شاخصه اقتصادی در برنامه های توسعه ای بیشتر کشورهای پیشرفته و در حال توسعه گنجانده شده است.

شاید مهمترین سازمانی که از مزایای شرکتهای انشعابی دانش بنیان استفاده کرده، ناساست که بر اساس گزارشهای رسمی خود از این پتانسیل در زمینه های مختلف بهره برده و علاوه بر ایجاد منافع مالی و جلوگیری از هزینه ها از تشکیل این شرکتها برای اشتغالزایی و بالا بردن رفاه اجتماعی استفاده کرده است.

در کشور ما نیز با توجه به سیاستهای کلان و برنامه های عملیاتی دولت، نگاه ویژه ای به مقوله اقتصاد دانش بنیان می شود، این دغدغه را می توان با اشاره به مجموعه مقررات تدوین شده و توجه به تجاری سازی و صنعتی نمودن فناوریهای مورد نیاز کشور به خوبی احساس کرد.

در سند نقشه جامع علمی کشور به صراحت از ایجاد شرکتهای دانش بنیان حمایت شده و آن را راهی برای جهت دادن چرخه علم و فناوری و نوآوری به ایفای نقش موثرتر در اقتصاد عنوان شده است.

در برنامه پنجم توسعه کشور، سیاستهای متنوعی برای حمایت از تجاری سازی در نظر گرفته شده است. از مهمترین این سیاستها حمایت مالی و تسهیل شکل گیری و توسعه شرکتهای کوچک و متوسط خصوصی و تعاونی که در زمینه تجاری سازی دانش و فناوری و فعالیت شرکتهای دانش بنیان بویژه تولید محصولات مبتنی بر فناوریهای پیشرفته و صادرات خدمات فنی و مهندسی است.

در کنار این تدوین آئین نامه ها و قوانین مربوط به حمایت از شرکتها و موسسه های دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری و اختراعات در سال 92 و ارائه تسهیلات خاص و معافیتهای مالیاتی فعالیتهای شرکتهای دانش بنیان این فضا را به وجود آورده است که این شرکتها با اطمینان خاطر بیشتر فعالیت کنند.

ارتباط مستقیم و تنگاتنگ میان فعالیت شرکتهای دانش بنیان و اقتصاد مقاومتی

فعالیت شرکتهای دانش بنیان به عنوان موتور توسعه اقتصادی کشورهای در حال توسعه مطرح بوده و به عنوان منشاء اصلی اشتغال زایی و تسهیل محیط کارآفرینی بر شمرده شده است و دارای پتانسیل تسریع در خلاقیت، نوآوری و گشایش فرصتهای تجاری سازی نوین به شمار می روند.

اقتصاد مقاومتی در دو محور عمده افزایش ارزش و کاهش تهدید ناشی از خام فروشی جهت گیری دارد و یکی از اساسی‌ترین راهکارها در پایدار کردن اقتصاد به عنوان هدف اصلی اقتصاد مقاومتی،‌ توسعه اقتصاد دانش بنیان است که مظهر آن شرکتهای دانش بنیان است.

یکی از تهدیدهای اقتصادی که عامل ناپاپداری وابستگی اقتصاد کشور است، ‌خام فروشی و تکمیل نشدن زنجیره ارزشی صنعت نفت است.

اصلی‌ترین دلیل توسعه نیافتن این صنعت، وابستگی فناوریهای آن به کشورهای توسعه یافته و همکاری نکردن و تعامل آنها در انتقال دانش فنی این فناوریها به دلیل تمایل به حفظ وابستگی کشورهای نفتی در حال توسعه بوده است.

اغلب هزینه های تولیدی تحمیلی به صنایع کشور، هزینه های استفاده از فناوریها بوده و به سبب فقر در تولید فناوری یک وابستگی انحصاری برای صنایع به وجود آمده است.

این فناوریها که در قالب نرم افزارها، علم مهندسی، طراحی و غیره به سبب وجود شرایط رقابتی جهانی به کشور تحمیل شده مبین وجود چرخه معیوب در اقتصاد وابسته است.

توجه به این موضوع در کشورهای صاحب فناوری نشان می دهد که این کشورها به جای خام فروشی به سمت فروش دانش و فناوری با ارزش افزوده بالا روی آورده اند و از این حربه برای ایجاد استیلای قدرت خود در کشورهای دیگر سود می برند.

توجه به مزیت شبکه شرکتهای دانش بنیان برای کاهش وابستگی ها علاوه بر خودباوری، به خودکفایی در کشور نیز کمک می کند و در محیط نوآور و ریسک پذیر، می تواند برای اهداف اقتصاد مقاومتی مؤثر باشد.

در صورت حمایت از شرکتهای دانش بنیان و پذیرش ریسک حرکتی این شرکتها در برنامه ریزی های کوتاه یا بلندمدت می تواند علاوه بر محصولات تولیدی، محصولات پر ارزش دیگری مانند فناور برای صنعت مهیا کند که علاوه بر رفع نیازها و تنگناهای کشور می تواند به عنوان یک بازوی کارآفرینی در کشور مطرح شود و به علاوه ثروت نیروی انسانی در خود کشور مورد استفاده قرار گیرد و در صورت رونق فناوری کسب و کار چنین شرکتهایی، سطح رفاه کلی اجتماع نیز افزایش می یابد.

تولید فناوری، استفاده از نتایج تحقیقات و نوآوری ها، تولید کالاهای با ارزش افزوده بالا و وابسته نبودن به آنها از اهدافی است که حاصل فعالیت شرکتهای دانش بنیان است.

استفاده از ظرفیت شرکتهای دانش بنیان با دید توسعه درون زا و فعالیت برون گرا به طور دقیق همسو با اهداف اقتصاد مقاومتی است، استقلال عمل این شرکتها برای توسعه کسب و کار می تواند برای افزایش بهره وری و افزایش توان مدیریتی در این شرکتها مدنظر قرار گیرد.

امیر عباس حسینی

معاون فناوری و امور بین الملل پژوهشگاه صنعت نفت