وابستگی اقتصاد این کشور به نفت خام تا آنجاست که ۹۵ درصد درآمدهای صادراتی، ۲۵ درصد از GDP و ۶۵ درصد از درآمدهای دیده شده در بودجه سالانه این کشور از محل فروش نفت خام تامین می‌شود. به عبارت دیگر، درآمدهای نفتی ستون فقرات اقتصاد این کشور آفریقایی است.

به گواه آمارها، تولید نفت خام الجزایر در دو دهه گذشته فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است. بالاترین مقدار تولید نفت‌خام این کشور مربوط به ماه آوریل ۲۰۰۸ است که درآن زمان روزانه یک میلیون و ۴۰۸ هزار بشکه تولید داشته و کمترین مقدار تولید به ماه فوریه ۲۰۰۲ بر می‌گردد که تنها ۷۷۵ هزار بشکه بوده است. این کشور قصد دارد تا پایان سال ۲۰۲۱، ۵۳ میلیارد دلار در بخش‌های بالادست نفتی خود سرمایه‌گذاری کند و تولید نفت خام خود را ۳۰ درصد افزایش دهد.

شرکت ملی نفت الجزایر (سوناطراک) مالک حدود ۸۰ درصد هیدروکربن‌های تولیدی این کشور است. این شرکت در الجزایر مسئولیت اکتشاف، تولید، حمل، پالایش، بازاریابی و فروش نفت را به‌عهده دارد. سوناتراک ۳۱ دسامبر سال ۱۹۶۳ از سوی دولت وقت الجزایر تأسیس شد. در نخستین قراردادی که دولت الجزایر به‌منظور اکتشاف نفت امضا کرد، تنها ۴,۵ درصد به شرکت سوناتراک تعلق می‌گرفت و درصد بیشتری از سود، یعنی ۶۷,۵ درصد به شرکت فرانسوی توتال واگذار شده بود. سوناطراک بزرگ‌ترین شرکت الجزایر و در عین حال بزرگ‌ترین شرکت قاره آفریقا و یازدهمین شرکت بزرگ نفتی دنیاست. پروژه‌های سرمایه‌گذاری  شرکت سوناطراک در خارج از الجزایر، با پروژه پرو فلوس آغاز شد، سپس موفق به دریافت مجوز برای بهره‌برداری از میدان نفتی گادامس در لیبی شد. این آغاز کار شرکتسوناطراک، برای تبدیل شدن به یک شرکت بین‌المللی نفتی بود.

شرکت یادشده نه تنها در الجزایر، بلکه در نقاط مختلفی از جهان از جمله در آفریقا (کشورهای مالی، نیجر، لیبی و مصر) اروپا (اسپانیا، پرتغال، ایتالیا و انگلستان) آمریکای لاتین (پرو) و آمریکا فعالیت دارد. مهم‌ترین شرکت‌های خارجی فعال در صنایع نفت و گاز الجزایر عبارت‌اند از: سپسا اسپانیا، انی ایتالیا، بی پی انگلیس، رپسول اسپانیا و استات اویل نروژ.

نفت خام تولیدی الجزایر دارای سولفور کم (به اصطلاح شیرین) و کیفیت بسیار مناسبی است. میدان‌های نفتی این کشور که اغلب سن بالایی دارند در مناطق خشکی شرقی و نزدیک مرزهای تونس و لیبی واقع شده‌اند. بزرگ‌ترین میدان نفتی الجزایر به نام هس مسعود با ۳,۹ میلیارد بشکه ذخیره نفتی و وسعت ۸۰۰ کیلومتر مربع در شرق این کشور و نزدیک مرز لیبی قرار دارد. این میدان با تولید روزانه ۵۰۰ هزار بشکه حدود ۷۰ درصد از نفت خام تولیدی الجزایر را شامل می‌شود. دیگر میدان‌های نفتی مهم این کشور میدان هسی رمل با ۳,۷ میلیارد بشکه ذخیره نفتی و میدان Ourhoud با ۱,۹میلیارد بشکه ذخیره نفتی هستند.  

هم‌اکنون صادرات نفت‎خام این کشور حدود ۶۳۳ هزار بشکه در روز است. مقصد حدود  ۷۶درصد از صادرات نفت خام الجزایر قاره اروپاست. بقیه نفت خام این کشور به آمریکا (حدود ۱۷درصد) و آسیا و اقیانوسیه (حدود ۷درصد) صادر می‌شود. نفت‌خام اصلی این کشور به نام مخلوط صحرا (Sahara Blend) شناخته می‌شود که ترکیبی از انواع نفت خام‌های تولیدی از میدان هسی مسعود است. تا سال ۲۰۱۳ آمریکا مقصد اصلی صادرات نفت خام الجزایر به شمار می‌رفت، اما متعاقب افزایش تولید نفت شیل آمریکا از میدان‌های باکن و ایگل فوردکه کیفیت مشابه نفت خام الجزایر دارند، واردات نفت آمریکا از این کشور کاهش خیره‌کننده‌ای داشت، به نحوی که از ۴۴۳ هزار بشکه در سال ۲۰۰۷ به ۳۱ هزار بشکه در سال ۲۰۱۵ تقلیل یافت.

الجزایر هم اکنون پنج پالایشگاه با مجموع ظرفیت پالایشی حدود ۶۵۰ هزار بشکه در روز دارد. این کشور همچنین پالایشگاه آگوستا واقعدر سیسیل ایتالیا با ظرفیت ۱۷۵هزار بشکه در روز را به تازگی از شرکت آمریکایی اکسون موبیل خریداری کرد. پالایشگاه سکیکده با ظرفیت پالایشی روزانه ۳۵۲ هزار بشکه (معادل نیمی از ظرفیت پالایشی الجزایر) که به‌عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه قاره آفریقا نیز شناخته می‌شود در مجاورت ساحل شمالی الجزایر قرار دارد. این پالایشگاه توان پالایش نفت خام و میعانات گازی را دارا است. دو پالایشگاه ساحلی دیگر این کشور Algiers و Arzew نام دارند. دو پالایشگاه دیگر الجزایر در داخل این کشور واقع شده‌اند.

مقدار مصرف داخلی نفت خام الجزایر ۴۳۳ هزار بشکه در روز است که با رشد ۶ درصدی روند افزایشی دارد. همچنین تولید فرآورده‌های نفتی این کشور حدود ۶۳۰ هزار بشکه در روز بوده که از این میزان حدود ۵۷۰ هزار بشکه در روز صادر می‌شود. شایان ذکر است که آمارها، مصرف داخلی فرآورده‌های نفتی الجزایر را بیش از ۳۰۰ هزار بشکه در روز نشان می‌دهند و این کشور در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷ بالغ بر ۱۶ میلیارد دلار صرف پرداخت هزینه واردات نفتا و دیگر مشتقات نفتی مورد نیازش کرده است.

در سال‌های اخیر، الجزایر طرح‌های افزایش ظرفیت پالایشی خود را به‌طور مکرر تغییر داده است. مسئولان شرکت سوناتراک تا سال گذشته در نظر داشتند پنج پالایشگاه جدید بسازند، اما حالا به دنبال ساخت دو پالایشگاه جدید داخلی تا سال ۲۰۲۱ در مناطق Hassi Messaoud و Tiaret هر کدام به ظرفیت ۱۰۰ هزار بشکه در روز هستند.

شبکه خطوط لوله انتقال نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی الجزایر نقش مهمی در انتقال نفت خام از میدان‌های داخلی به پالایشگاه‌های ساحلی و پایانه‌های صادراتی این کشور ایفا می‌کند. این خطوط لوله مناطق Arzew، Skikda، Algiers، Annaba، Oran،Beja را به هم پیوند می‌دهند. مهم‌ترین خط لوله این کشور نفت خام را از میدان  Hassi Messaoud به این پالایشگاه‌ها و بنادر منتقل می‌کند. شایان ذکر است که این کشور خط لوله‌ای برای صادرات نفت خام به اروپا ندارد. خط لوله‌ای که ساخت آن می‌تواند رویای بسیاری از بازیگران مهم نفتی در این کشور باشد.

بر اساس آمار و اطلاعات منتشر شده و لحاظ کردن موارد مطروحه، تحلیلگران نفتی بر این باورند که الجزایر در تلاش است تا در کنار افزایش توان تولید نفت خام، وابستگی اقتصاد خود به درآمدهای نفتی را کاهش دهد و ضمن تثبیت و حفظ نقش نفتی خود، سبد درآمدهایش را نیز متنوع سازد. هر چند مطابق برنامه‌های نفتی این کشور به نظر نمی‌رسد این کشور در کوتاه‌مدت و میان‌مدت جز مقداری افزایش در تولید نفت خام و ظرفیت پالایشی‌اش به منظور کاهش واردات فرآورده‌های نفتی مورد احتیاجش، تحول چشمگیری در بازار جهانی نفت خام و فرآورده‌های نفتی ایجاد کند.  

                                                                                                                                                                                                                                                                            ایمان نیکزاد

                                                                                                                                                                                                                                                                      کارشناس ارشد انرژی