* ۱۴ بلوک اکتشافی شرکت ملی نفت ایران که پیش از این، یک بار در آذرماه سال ۹۴ در کنفرانس تهران و بار دیگر در اردیبهشت ماه سال ۹۷ در بیست‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی صنعت نفت در حضور سرمایه‌گذاران خارجی معرفی شده بود، بار دیگر معرفی شد؛ این‌بار صرفا در حضور شرکت‌های ایرانی.
معرفی بلوک‌های اکتشافی، محور اصلی بیست‌ویکمین نشست مجمع شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی بود که امروز (چهارشنبه، ۲۵ اردیبهشت‌ماه) به میزبانی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران برگزار شد.

* اسفندماه پارسال بود که تفاهم‌نامه مطالعات ارزیابی اکتشافی بلوک تودج بین مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران و شرکت تنکو امضا و به این ترتیب، برای نخستین بار پای یک شرکت ایرانی به حوزه مطالعه بلوک‌های اکتشافی باز شد. حالا مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران در جمع مدیران و نمایندگان شرکت‌های صاحب‌صلاحیت برای فعالیت در قالب اکتشاف و تولید، هر ۱۴ بلوک اکتشافی را معرفی کرده است تا E&Pهای ایرانی که در عنوان خود، E (Exploration) را یدک می‌کشند، در عمل هم برای انجام فعالیت‌ اکتشافی آماده شوند؛ فعالیتی که در مقایسه با توسعه میدان، اگر چه کم‌هزینه‌تر است، اما ریسک به مراتب بیشتری به دنبال دارد و شاید همین، چالش اصلی کار باشد.

* اما این ۱۴ بلوک کدامند؟ بلوک کویر در حوزه ایران مرکزی، بلوک مغان در حوزه مغان، بلوک‌های بامداد، ماهان و پارسا در حوزه خلیج فارس، بلوک‌های سرخس، دوستی و راز در حوزه کپه‌داغ، بلوک‌های سیستان و تایباد در حوزه شرق ایران و بلوک‌های آبادان، تیماب، زهاب و تودج در حوزه زاگرس. علی‌اصغر جولاپور، معاون  بلوک‌های اکتشافی و مشارکت‌های خارجی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران در این نشست، ضمن معرفی بلوک‌ها اعلام کرد: «حداقل تعهد مالی لازم برای بلوک‌های مدنظر بین ۸ میلیون یورو تا ۷۰ میلیون یورو است».

* تالین منصوریان، مدیر سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار شرکت ملی نفت ایران نیز در این نشست به ارائه توضیحاتی درباره فرآیند واگذاری بلوک‌های اکتشافی پرداخت و در ابتدا به این نکته اشاره کرد که بعد از امضای قرارداد بلوک اکتشافی و اجرای عملیات اکتشاف و توصیف، اگر میدان تجاری نباشد، هیچ هزینه‌ای بازپرداخت نخواهد شد. بی‌شک نخستین پرسشی که به ذهن نمایندگان شرکت‌های اکتشاف و تولید حاضر در این نشست رسید، این بود که اگر میدان تجاری نباشد، تکلیف هزینه‌کردشان، آن هم در شرایط کنونی اقتصادی کشور چه خواهد شد؟

* سیدصالح هندی، مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران در پاسخ به این سوال و درباره مقابله با ریسک‌‌های موجود عنوان کرد: «مطلوب این است که در وهله اول، کار در بلوک‌هایی آغاز شود که از ریسک کمتری برخوردارند. تعدادی از این بلوک‌ها هستند که بر اساس سیگنال‌های دریافتی، ریسک بسیار کمی دارند».
وی در عین حال با اشاره به ریسک اکتشافی اجتناب‌ناپذیر پروژه‌های اکتشافی، اضافه کرد: «پیشنهاد ما این است که شرکت‌های E&P در قالب کنسرسیوم وارد این حوزه شوند تا از این طریق، پذیرش ریسک پروژه‌ها آسان‌تر و فرصت بهره‌مندی شرکت‌ها از توانمندی‌های یکدیگر فراهم شود».
هندی این نکته را هم یادآور شد که شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی می‌توانند از مشارکت خارجی‌ها نیز در قراردادهای اکتشافی بهره‌مند شوند.

* تکلیف در شرایط غیرتجاری بودن میدان مشخص شد. اما اگر میدان تجاری اعلام شود، کار چگونه پیش خواهد رفت؟ منصوریان در این زمینه توضیح داد: «اگر میدان تجاری باشد، طرح توسعه میدان از سوی شرکت یا کنسرسیوم طرف قرارداد ارائه و مذاکرات قراردادی برای توسعه میدان آغاز می‌شود. اگر این مذاکرات به توافق منتهی شود، هزینه‌های اکتشاف به همراه هزینه‌های تولید از محل عواید میدان پرداخت خواهد شد و اگر به توافق نینجامد، ادامه همکاری متوقف و بازپرداخت هزینه‌های اکتشافی از محل منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران صورت خواهد گرفت.»
به گفته وی، در صورت حصول توافق، محدودیتی در زمینه نوع قراردادی که منعقد می‌شود، اعم از بیع متقابل یا الگوی جدید قراردادهای نفتی (IPC) وجود نخواهد داشت.

* سوال یکی از مدیران عامل شرکت‌های اکتشاف و تولید این بود: «آیا در این شرایط که نگهداشت توان تولید در اولویت است، به کارگیری توان شرکت‌های E&P در حوزه اکتشاف که حوزه پرریسکی هم به شمار می‌رود، توجیه دارد؟» که هندی در پاسخ به این سوال، سه نکته را مطرح کرد. نخست آنکه سعی بر این است که بلوک‌های اکتشافی کم‌ریسک‌تر در اولویت قرار گیرند. دوم آنکه به هر حال «اکتشاف» یک مسئولیت‌ تعریف‌شده و بدیهی برای یک شرکت اکتشاف و تولید است و سوم آنکه بسیاری از شرکت‌های E&P، خود بارها درخواست‌شان مبنی بر مشارکت در حوزه اکتشاف را خطاب به شرکت ملی نفت ایران مطرح و مطالبه کرده‌اند.

* در این نشست، مدیران و نمایندگان شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی نظرات خود را مطرح کردند. پیشنهادهای زیادی عنوان شد: از پیشنهاد کاهش نرخ تنزیل تا پیشنهاد افزایش نرخ بازگشت سرمایه؛ از پیشنهاد درنظر گرفتن مشوق برای کار در بلوک‌هایی که ریسک بالاتری دارند تا پیشنهاد امکانپذیر شدن واگذاری بخش‌های مختلف کار به شرکت‌های خدمات نفتی ذیل شرکت E&P طرف قرارداد و ...
نظرات مطرح شده بحث و بررسی شد و رضا دهقان، معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد این شرکت همچنان از نظرها و پیشنهادهای سازنده برای بهبود روند واگذاری بلوک‌های اکتشافی استقبال می‌کند.

* در ماه‌های آینده، فرایند واگذاری چند بلوک اکتشافی از طریق مذاکره آغاز می‌شود. با هدف مشارکت حداکثری شرکت‌ها، محدودیت مطالعه دو بلوک برای هر شرکت در نظر گرفته شده است. نفت برای واگذاری کار به داخلی‌ها مدت‌هاست آستین بالا زده؛ از ساخت تجهیزات کاربردی و واگذاری مطالعات ازدیاد برداشت مخازن گرفته تا توسعه میدان و واگذاری بلوک‌های اکتشافی.
اما اینکه قراردادهای اکتشافی با شرکت‌های ایرانی به مرحله اجرا برسد یا مانند قرارداد توسعه میدان‌های سپهر و جفیر، بعد از گذشت بیش از یک سال، همچنان برای تنفیذ درگیر بوروکراسی‌های خارج از نفت باقی بماند، پرسشی است که تنها گذشت زمان به آن پاسخ خواهد داد.