به گزارش شانا به نقل از نشریه مشعل، گرمای سوزان می‌تواند خاموش‌ترین قاتل محیط کار باشد، وقتی دما از حد مجاز فراتر می‌رود، نه‌تنها بازدهی کارگران افت می‌کند، بلکه هر لحظه احتمال بروز فاجعه وجود دارد، اما راه نجات ساده است. آگاهی، پیشگیری و واکنش سریع. از کارفرما تا ساده‌ترین کارگر، همه باید بدانند که مقابله با تنش گرمایی، یک تیم ورزی هوشمندانه می‌طلبد، از برنامه‌ریزی هوشمندانه ساعت‌های کار تا نوشیدن یک لیوان آب خنک در زمان طلایی. اینجا دیگر بحث یک دستورعمل خشک اداری مطرح نیست، صحبت از نجات جان انسان‌هاست. آیا محیط کار شما برای نبرد با گرمای کشنده آماده است؟

گرما نه‌تنها خستگی بلکه جان می‌گیرد

تصور کنید زیرآفتاب سوزان کویر ایستاده‌اید، گرمایی که حتی سایه‌ها را هم می‌سوزاند. این واقعیت روزمره بسیاری از کارگران صنعت نفت در مناطق گرمسیری کشور است. جایی که دمای هوا گاهی آنقدر بالا می‌رود که بدن حتی با تمام توانایی‌هایش برای تنظیم دما، نمی‌تواند مقاومت کند و شروع به واکنش می‌کند. از سردرد و سرگیجه‌های آزار دهنده گرفته تا شوک‌های گرمایی کشنده، همه و همه در کمین کارگرانی است که ساعت‌ها زیر آفتاب سوزان کار می‌کنند. وقتی بدن از گرمای زیاد خسته می‌شود، ذهن هم دیگر مثل قبل کار نمی‌کند. یک اشتباه کوچک ممکن است به فاجعه‌ای بزرگ تبدیل شود، حادثه‌ای که شاید جان کارگران را بگیرد یا خساراتی جبران‌ناپذیر به بار آورد.

اما این پایان ماجرا نیست

کارگری که به دلیل گرمازدگی مدام بیمار می‌شود، نه‌تنها خودش رنج می‌برد، بلکه غیبت‌های مکررش، چرخ‌های تولید را هم کُند می‌کند. اینجاست که اهمیت پیشگیری از تنش گرمایی دوچندان می‌شود. نه فقط برای حفظ سلامت کارگران، بلکه برای تضمین ایمنی و بهره‌وری کار. تابستان‌ها در مناطق گرمسیری، فقط با گرمای طاقت فرسا همراه نیست، بلکه سلامت کارگران را هم نشانه می‌رود. عوارض ناشی از گرما طیف گسترده‌ای دارد: از مشکلات به ظاهر ساده تا شرایطی که جان افراد را تهدید می‌کند.

عوارض خفیف، اما آزاردهنده

استرس گرمایی: وقتی بدن به طور مداوم در تلاش برای خنک کردن خود است.

سوختگی پوست: آفتاب سوزان مثل اتوی داغ روی پوست اثر می‌گذارد.

عرق‌سوز و جوش‌های گرمایی: پوست قرمز، ملتهب و پر از سوزش، مثل اینکه هزاران سوزن ریز به بدن فرورفته‌اند.

عوارض شدید و خطرناک

کرامپ گرمایی: عارضه‌ای ناشی از کمبود سدیم که خوش خیم‌ترین سندرم گرمایی است. عارضه‌ای متناوب و کوتاه که تنها یک تا ۳ دقیقه طول می‌کشد. احتمال اینکه کرامپ گرمایی در هوای سرد هم تجربه شود وجود دارد. زمانی که فرد بی‌تجربه لباس‌های زیادی بپوشد و فعالیت زیادی داشته باشد. این عارضه با علائمی چون سردرد و سرگیجه خفیف خود را  نشان می‌دهد. کرامپ گرمایی به‌طور ناگهانی بروز می‌کند و با درد شدید در ماهیچه‌های دسـت و بازو و بعد در ماهیچه‌های پا و شکم شروع می‌شود. درد مرتبا زیاد شده و در حالت بسیار شدید ممکـن اسـت سبب عارضه‌ای به نام اسپاسم کارپودال شود. (گرفتگی دست و پا)

گرمازدگی: بدن دیگر نمی‌تواند گرمای اضافه را دفع کند و مثل موتوری که داغ کرده، از کار می‌افتد، اتفاقی که ۲ نوع خفیف و شدید دارد. در نوع گرمازدگی خفیف، بدن به‌شدت عرق کرده و حجم خون کاهش می‌یابد و با علائمی چون تعریق شدید، ضعف، سرگیجه، سردرد، حالت تهوع، استفراغ، افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون، پوست مرطوب، سرد و رنگ پریده و افزایش درجه حرارت مرکزی بدن تا ۳۹ -۳۸ درجه سلسیوس قابل تشخیص است، اما گرمازدگی شدید، خطرناک‌تر است و گاهی اوقات می‌تواند به مرگ بیانجامد. حالتی که حرارت مرکزی بدن از ۴۰.۵ درجه سلسیوس فراتر می‌رود و اغلب اندام‌های بدن در معرض آسیب بافتی قرار می‌گیرند. وضعیتی اورژانسی که در گام اول باید دمای بدن گرمازده بسرعت کاهش یابد. گرمازدگی شدید علاوه بر اثرات سوء روی سیستم عصبی، کبد، کلیه‌ها، قلب و عضلات را نیز در معرض آسیب قرار می‌دهد. درمان نشدن این عارضه در نهایت منجر به تشنج، کما و مرگ می‌شود.

چگونه گرمازدگی شدید را شناسایی کنیم؟

اگر فرد گرمازده با نشانه‌هایی چون پوست قرمز و داغ، رنگ پریده و خشک، ضربان تند و قوی، سردرد ضربانی، پریشانی، سرگیجه و تنفس کم عمق روبه رو بود، باید بدانیم که دچار گرمازدگی از نوع شدید شده است، هرچند این احتمال هم وجود دارد که مردمک چشم، متسع شده و به نور واکنش نشان ندهد. نکته‌ای که نباید از یاد برد این است که قرار گرفتن در زیر آفتاب به مدت طولانی، فعالیت شدید بدن و کم شدن آب بدن، منجر به گرمازدگی می‌شود.

سنکوپ گرمایی: یک باره همه چیز سیاه می‌شود و فرد از حال می‌رود. در واقع نوعی غش خفیف که به علت فعالیت شدید در آب و هوای گرم ایجاد می‌شود، هرچند سرگیجه، سردرد، افزایش ضربان قلب، پوست سرد و مرطوب، حالت تهوع، استفراغ، غش و بیهوشی و فشار خون سیستولیک کمتر از ۱۰۰ میلی متر جیوه، علائم سنگوپ گرمایی به شمار می‌روند.

ضعف گرمایی: شایع‌ترین سندرم گرمایی است. در این عارضه قوای جسمانی فرد آنقدر تحلیل می‌رود که حتی بلند شدن از زمین هم برایش غیرممکن می‌شود. از دست دادن آب و الکترولیت، دهیدراتاسیون، تشنگی، ضعف، تهوع، استفراغ، خستگی، سردرد و سرگیجه، افزایش دمای مرکزی بیش از ۳۸ درجه سانتیگراد و افزایش ضربان قلب از علایم آن به شمار می‌رود.

درمان عوارض ناشی از گرما

نجات از گرمازدگی خفیف؛ اقدام‌های سریع و حیاتی: وقتی فردی دچار گرمازدگی خفیف می‌شود، زمان طلایی برای کمک به او آغاز می‌شود. اقدام‌های ساده اما حیاتی که می‌تواند مانند معجزه عمل کند: انتقال به منطقه امن: فرد را به جای خنک و سایه‌دار ببرید. اگر نزدیک ساختمانی هستید، فضای داخلی با تهویه مناسب ایده‌آل است.

 بازیابی آب بدن: به آرامی به او آب یا نوشیدنی خنک بنوشانید. نکته کلیدی اینکه در هر لیتر آب، یک قاشق چایخوری نمک اضافه کنید تا الکترولیت‌های از دست رفته جبران شوند.

 خنک‌سازی فوری: بدن فرد گرمازده را با ملحفه مرطوب بپوشانید. از باد بزن یا هر وسیله دیگری که در دسترس بود، برای خنک کردن بدن او استفاده کنید.

پایش وضعیت: در حالی که منتظر رسیدن کمک‌های پزشکی هستید، مدام سطح هوشیاری و دمای بدن فرد گرمازده را چک کنید. به یاد داشته باشید که گرمازدگی خفیف اگر سریع درمان نشود، می‌تواند در عرض چند دقیقه به وضعیتی خطرناک تبدیل شود.

نکته حیاتی: اگر پس از ۳۰ دقیقه وضعیت بهبود نیافت یا علائم شدیدتر شد، فورا با اورژانس تماس بگیرید. به یاد داشته باشید که نجات جان فرد گرمازده، در گرو انجام اقدام به‌موقع است. به عبارت دیگر وقتی گرمازدگی به مرحله خطرناکی می‌رسد، استفاده درست از زمان، مساوی است با نجات جان فرد آسیب دیده و انجام اقدام‌های سریع و صحیح می‌تواند مرز بین زندگی و مرگ باشد.

اقدام‌های اورژانسی (پیش از رسیدن آمبولانس): انتقال فوری به محیط خنک؛ مثل آتشنشانی که قربانی را از آتش بیرون می‌کشد، فرد گرمازده نیز باید به‌سرعت به سایه یا فضای خنک منتقل و لباس اضافه او از تنش خارج شود. (حتی یک ثانیه تعلل هم مجاز نیست)

خنک‌سازی سریع بدن: بدن را با آب خنک (نه یخ) کاملاً خیس و از ملحفه مرطوب مانند پتویی نجات‌بخش استفاده کنید. سپس با بادبزن یا پنکه، جریان هوا ایجاد کنید. (مثل کولری طبیعی)

ماساژ حیات‌بخش: هنگام خنک کردن دست‌ها و پاها، آنها را محکم ماساژ دهید، این کار مثل یک پمپ، خون خنک را به قلب و مغز او می‌رساند.

کرامپ و سنکوپ گرمایی: فرد را مثل گنجی قیمتی از محیط گرم دور کنید و جرعه جرعه به او آب نمک‌دار بنوشانید (یک قاشق چایخوری نمک در یک لیتر آب)

پیشگیری هوشمندانه: در محل کار، همراه آبسردکن‌ها قرص‌های نمک قرار دهید، مثل جعبه کمک‌های اولیه برای روزهای داغ. توجه داشته باشید که این اقدام‌ها فقط برای خرید زمان تا رسیدن اورژانس است، حتی اگر حال بیمار بهتر شد، حتما او را نزد پزشک ببرید زیرا گرمازدگی شدید عواقب پنهان خطرناکی دارد.