۱۱ فروردین ۱۳۸۵ - ۱۴:۴۰
  • کد خبر: 81620
سال 84، سال رکود سد سازی در ایران

سال 84 با آبگیری 7 سد بزرگ ملی به پایان رسید و این تعداد در برابر 16 سدی که در سال 83 به بهره برداری رسیده است کاهش قابل ملاحظه ای را نشان می دهد که این امر نشانگر رکود سد سازی در ایران است.

با تغییر دولت و جابه جایی مدیران و مسئولان وزارت نیرو و وقفه طبیعی که با تغییر مدیریت در صنعت سد سازی رخ داد، همچنین کمبود اعتبارات تخصیص یافته به امر سد سازی درکشور از دلایل عمده رکود و سکون در این صنعت است و مسئولان وزارت نیرو بارها در اظهارات رسمی و غیر رسمی خود به این مهم اشاره کرده اند. در برنامه ریزی های انجام شده برای سال 84 ، افتتاح 14 سد پیش بینی شده بود که 7 سد به دلایل مختلف به بهره برداری نرسید و این نشان از تحقق نیافتن اهداف وزارت نیرو در بخش سد سازی دارد. سد انحرافی و تونل چشمه لنگان در استان اصفهان با آب تنظیمی 120 میلیون متر مکعب، سد کریت و نهرین هر کدام با آب تنظیمی 5/7 و 34/8 میلیون متر مکعب و سطح زیر کشت 800 و 325 هکتار در استان یزد، سد خان آباد در غرب کشور با حجم تنظیم 7/18میلیون متر مکعب آب در ثانیه و سطح زیر کشت 1300 هکتار، سد شهید کاظمی با آب تنظیمی 425 میلیون متر مکعب در ثانیه و سطح زیر کشت 58738 در استان آذربایجان غربی و سد دوستی و شیرین دره، سدهایی هستند که در سال 84 به بهره برداری رسیدند. اما سد سلیمانشاه در غرب کشور، شهید قنبری در استان آذربایجان غربی، جگین در استان هرمزگان، طالقان در استان تهران، سهند و سبلان در استان های آذربایجان شرقی و اردبیل و سد رئیس علی دلواری در استان فارس ازجمله سدهایی بودند که باید در سال گذشته به بهره بردرای می رسیدند، اما این امر محقق نشد. بنابر آمار و گزارش ها، تعداد سدهای بزرگ بهره برداری شده درکشور تاکنون، به 85 سد و تعداد سدهای دردست مطالعه80 سد اعلام شده است. به گفته معاون وزیر نیرو در امور آب، اگر دربرنامه چهارم، سالانه 4 هزار میلیارد تومان به بخش آب اختصاص یابد، تمام سدهای در دست اجرا تا پایان برنامه چهارم به بهره برداری خواهند رسید و اگر همین میزان اعتبار در برنامه بعدی در اختیار بخش آب قرار داده شود، می توان با ساخت 125 سد دیگر، پرونده سدسازی کشور را به سروسامان رساند. دکتر «رسول زرگر» با بیان این مطلب که 20 هزار میلیارد تومان اعتبار برای پروژه های در دست اجرا و 30 هزار میلیارد تومان برای ساخت سدهای آتی مورد نیاز است، اعلام کرده:در صورت تامین نشدن این مقدار اعتبار، فعالیت های سد سازی تا سه دهه دیگر به طول خواهد انجامید. صنعت سد سازی در ایران ایران، از 2000سال پیش به این طرف در زمره کشورهای سازنده سد در جهان به شمار می رود و از آن زمان تا اوایل قرن بیستم میلادی بلندترین سدهای قوسی جهان، ازجمله «ایزد خواست فارس»، «کبار قم»، «کریت طبس» در ایران ساخته شده اند، سد کریت طبس با ارتفاع 60 متر بیش از 500 سال بلندترین سد جهان بود و از شاهکارهای مهندسی جهان، که حتی زلزله طبس هم به آن آسیب نرساند به شمار می رود و هم اکنون نیز یکی از سه کشور عمده سد ساز در جهان است. کمبود منابع آب درجهان، نه تنها تلاش برای دستیابی هرچه بیشتر به آن اجباری کرده است، توزیع این متاع کمیاب را نیز به یک پدیده سیاسی تبدیل کرده است. اگرچه ایران از نظر ساخت سد در ردیف سه کشور نخست سد ساز جهان بشمار می رود اما کمبود منابع آب، شبح بحران آب را بر فراز سرمان نگه داشته است و این وظیفه دولت است که به مدیریت آنها بپردازد. بنابر پیش بینی ها، در سال 1400 ، جمعیت یکصد میلیون ایرانی نیازمند 140 میلیارد متر مکعب آب خواهد بود، بنابراین چاره ای جزء مهار تمام آب های سطحی جاری در کشور نیست. باید از خروج هر قطره آبی که به خانه همسایه می رود جلوگیری کرد، باید از جاهایی که آب فراوان است آن را به جایی که آبادی است و آب کم است منتقل کرد، باید از میزان منفی دشت های کشور کاست و سفره های زیر زمینی را تقویت کرد. با وقوع انقلاب اسلامی ایران، صنعت سدسازی در کشور وارد مرحله جدیدی شد و صنعت آب کشور ایجاد خود کفائی در این زمینه را هدف بزرگ و متعالی خود قرارداد. با فراهم آمدن زمینه های مختلف و با شروع برنامه اول توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور درسال 1368 بر اساس ظرفیت سازی که در تمام ابعاد مورد نیاز این صنعت انجام گرفت، گام های اساسی و شجاعانه ای برداشته شد. مهار آب های سطحی و توسعه بهره برداری از منابعی که بدون مصرف از دست می روند، به طور مشخص، سرلوحه برنامه های توسعه اقتصادی اجتماعی کشور قرار گرفت. با عنایت به اهمیت خاص کنترل هرچه بیشتر آب های سطحی و ضرورت بهره گیری مدبرانه از آنچه تاکنون از دست رفته بود تلاش های گسترده ای از سوی وزارت نیرو صورت گرفت تا جائی که آمار سدهای احداث شده طی دو دهه پس از پیروزی انقلاب از 13 سد به 60 سد افزایش یافت. در حال حاضر، در برنامه تامین آب کشور 70 سد مهم و 48 شبکه آبیاری زهکشی در دست اجرا ست که این نمایانگر توان بالای مهندسی در کشور است. با این تحول شگرف هم اکنون صنعت سدسازی درایران به مرحله خودکفائی رسیده است و کلیه مراحل اعم از مطالعه، طراحی ، نظارت، ساخت، مدیریت و بهره برداری از سدهای مخزنی به دست توانای مهندسین ایرانی انجام می گیرد و دانش و تجربیات حاصل از روند اجرائی طرح ها، دستیابی با استانداردهای علمی، خودباوری و اتکاء به نفس کارشناسان ایرانی و اتخاذ استراتژی های مناسب، در این امر مهم بی اثر نبوده است. سد سیوند مسئله ساز ترین سد در سال 84 تعارض آب و فرهنگ این جا نمود پیدا می کند، مشخص شده است که بنا به گفته مسئولان سازمان میراث فرهنگی، سد سیوند در مکانی ساخته شده است که شهر تاریخی پاسارگاد را تهدید می کند و بخش هایی از این شهر تاریخی با آبگیری این سد، زیر آب خواهد رفت و دیگر اثری از میراث این کهن دیار و اجداد ایرانیان بر جای نخواهد ماند. بنا بر این نظر، آبگیری سد سیوند تا زمان پایان عملیات کاوشگران و هماهنگی کامل با سازمان میراث فرهنگی تا یکسال آینده متوقف شده است. سد سیوند که بر رودخانه سیوند در منطقه تنگ بلاغی شهرستان پاسارگاد در فاصله 100 کیلومتری شیراز ساخته شده، مطالعاتش در سال 1970 میلادی توسط یک شرکت آمریکایی انجام شد و مطالعات فازهای یک و دو آن در سال‌های 1372 و 1373 هجری شمسی تکمیل شده است. سیلاب‌های وحشی رودخانه سیوند، کنترل این سیلاب‌ها و همچنین تنظیم سالانه100 میلیون متر مکعب آب برای10 هزار هکتار زمین های اطراف این رودخانه و تأمین آب آشامیدنی از اهداف ساخت این سد است و‌ با وجود این که این سد80 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و وارد مرحله آبگیری شد، مقرر گردید، آب‌گیری سد سیوند تا مدت مقرر به تعویق افتد و مدیریت آب کشور شرایط فعالیت بیش از 10 گروه کاوشگر ایرانی و خارجی را در محل سد فراهم کند. وزیر نیرو نظری متفاوت با نظر کارشناسان میراث فرهنگی دارد و می گوید، هدف اصلی از اجرای سد «سیوند» آبادانی منطقه ای است که زمانی به عنوان مهد تمدن ما به شمار می رفته و امروز با تامین آب این منطقه و ساخت مخزن، به تولید انرژی دست پیدا می کنیم که آبادانی مورد نظر را به وجود خواهد آورد، در غیر این صورت این منطقه تاریخی همان بیابانی خواهد بود که در حال حاضر وجود دارد. میان سد سیوند و منطقه پاسارگاد، اختلاف سطح و ارتفاع به صورت قطعی مشخص شده است به طوری که انتهای دریاچه سد سیوند با پاسارگاد حدود 9 کیلومتر فاصله دارد و از این نظر باید گفت با آبگیری این سد، هیچ گونه آسیبی به این منطقه تاریخی وارد نخواهد شد. وی در پاسخ به تاثیر آب این سد بر آثار باستانی مدفون در این منطقه می گوید: در این زمینه با سازمان میراث فرهنگی نامه ‌نگاری شده است و تا کنون هیچ مدرک رسمی در این زمینه ارائه نشده است تا بر پایه آن اقدام شود. به اعتقاد وی در این ارتباط مدارک رسمی به ثیت رسیده حاکی از آن است که تاکنون هیچ اثر تاریخی در این منطقه کشف نشده است و برای حصول اطمینان بیشتر چند تیم تحقیق داخلی و خارجی به گمانه‌زنی در منطقه مشغول هستند تا درصورت کشف هر گونه اثری، آن را استخراج کنند. سیل مخرب خوزستان در سال 84 و نقش 4 سد مارون، کرخه، دز و کارون سیلاب اخیر که در 14 بهمن ماه سال 84 در استان خوزستان به روی داد، با وجود 4 سد مارون، کرخه، دز و کارون و مدیریت سیلاب صحیح و بموقع، تنها 3 درصد از آب به این استان خسارت وارد کرد و 97 درصد سیلاب مهار شد. بارندگی شدیدی که در استان خوزستان و در حوزه های رودخانه های مارون، کارون، دز و کرخه به وقوع پیوست، بر اساس تجارب قبلی و پیش بینی های هواشناسی برای کنترل سیلاب ها 6/4 میلیارد متر مکعب ظرفیت خالی در سدها ایجاد شده بود که در ظرف 2 روز بارندگی 8/6 میلیارد متر مکعب آب در بالای سدها و یک میلیارد متر مکعب آب در حوزه های میانی ایجاد شد. در سال های گذشته با وقوع بارندگی های شدید در استان خسارت های زیادی وارد می شد لیکن با ساخت سدها در استان خوزستان و بحث مدیریت سیلاب با وجود سیلاب مخرب اخیر ، این بحران را با کمترین خسارت پشت سر گذاشته شد. در حوزه رودخانه کرخه در طول 120 سال گذشته چنین بارندگی نداشتیم ولی بارندگی اخیر موجب شد آب با دبی ورودی 1900 متر مکعب در ثانیه وارد این رودخانه شود اما با وجود این حجم بالای آب، تنها چند هکتار از زمین های کشاورزی که در بستر و حریم رودخانه هستند خسارت دید. اهمیت سد سازی در ایران آنگاه روشن می شود که اگر این سدها در استان خوزستان ایجاد نمی شد حدود5500 تا 6000 متر مکعب در ثانیه آب وارد شهر اهواز می شد که فاجعه تلخی را بوجود می آورد. تجربه ای که در این سیلاب به دست آمد این بود که سرمایه گذاری هنگفتی که برای ساخت سدهای بزرگ استان خوزستان که عمده وظایف آنها تولید نیروی برق آبی و ذخیره آب است صورت پذیرفت، توانست از بروز خسارت چندین برابر هزینه صرف شده جلوگیری کند. مسئولان وزارتخانه نیرو بر این باورند که هر چه زودتر باید سدهایی که در مناطق سیل خیز در دست ساخت و یا مطالعه است به پایان برسد و به این ترتیب هم از خروج آب و هم از بروز سیلاب جلوگیری کرد. سدهای نیمه تمام چشم امید به بودجه ای دوخته اند که انتظار می رود در سال جدید با تصویب مجلس به پایان برسند.
کد خبر 81620

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
0 + 0 =