هوای شمال و شمال‌شرق ایران در فصل زمستان بسیار سرد است. مردم نیاز به منبع انرژی دارند و این انرژی از راهی بسیار دور و با سختی‌های فراوان به‌دست آنها می‌رسد. برای رساندن گاز از عسلویه به شهرستان‌های شمال و شمال‌ شرق کشور، چاره‌ای جز احداث خطوط لوله و تاسیسات تقویت فشار گاز وجود ندارد. این مناطق عمدتاً پرجمعیت هستند و مصرف هم مثل همیشه بالاست.

افزون بر این، در این استان‌ها واحدهای صنعتی، تولیدی و نیروگاهی زیادی وجود دارند که اگر یک روز گازشان قطع یا کم‌فشار شود، روند تولید و اشتغال به‌طور کلی بهم می‌ریزد که طبعا به لحاظ اجتماعی، عواقب خسارت‌باری دارد. خاطره تلخ قطعی یکباره گاز استان‌های مجاور دریای خزر در سال ۸۶ هنوز در ذهن‌ها باقیست و هیچکس دوست ندارد این اتفاق دوباره به‌وقوع بپیوندد.

درست است که پالایشگاه گاز شهیدهاشمی‌نژاد تأمین‌کننده بخشی از گاز مورد نیاز استان‌های شمال‌ شرق کشور است اما با این حال این مقدار تولید کافی نیست. عمده منابع تولید انرژی کشور هم که در جنوب و منطقه عسلویه، متمرکز شده‌اند. بنابراین نبود پیش‌بینی لازم برای تأمین انرژی مورد نیاز در فصل سرد، شهروندان این مناطق را مجدد وارد چالش‌هایی سخت خواهد کرد و این درحالیست که با وقوع چنین مشکلاتی، ثبات امنیت انرژی نواحی بسیار بزرگی از کشور به خطر می‌افتد.

فرشته نجات وارد می‌شود؛ پروژه دوراهی دشتک - نهبندان

خط لوله هفتم سراسری گاز دقیقا اینجا به کار می‌آید. خطی که گاز عسلویه را به‌جنوب‌ شرق می‌رساند و به‌ لطف وجودش، می‌توان با احداث خط لوله گاز «دوراهی دشتک - نهبندان»، بخشی از گازی که به سیستان بلوچستان رسیده را از زابل، راهی شبکه گاز شرق کشور و به‌ویژه به مناطق جنوب خراسان کرد. به‌همین دلیل است که این روزها پروژه «دوراهی دشتک - نهبندان» اهمیت ویژه‌ای در راهبرد گازرسانی کشور پیدا کرده و به «تکمیل رینگ شرقی شبکه گاز ایران» مشهور شده است.

از ظرفیت این خط راهبردی، به‌زودی استفاده دیگری هم می‌شود و آن اینکه در فاز دومش قرار است منجر به تقویت فشار گاز در سربیشه شود و مردم این منطقه را از نگرانی قطع گاز برهاند. این پروژه اکنون به پیشرفت ۹۰ درصدی رسیده است.

پروژه قم - پارچین؛ یک تیر با دو نشان

برنامه‌های مهندسی و توسعه گاز برای تقویت شبکه گاز شمال‌ شرق به همین جاها ختم نمی‌شود زیرا «خط لوله  ۵۶ اینچ محمدیه قم - پارچین» به‌تازگی در منطقه پارچین به خط ۴۸ اینچ شمال - شمال‌شرق متصل شد. از سویی این خط، دومنظوره احداث شده است تا افزون بر رساندن گاز از تهران به‌ مشهد، در مواقع لازم همین مسیر را برعکس( به سمت تهران) طی کند و گاز وارداتی احتمالی از ترکمنستان هم به پایتخت منتقل شود.

هرچند در حالت معمول، استان‌های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، گلستان، مازندران و سمنان، بخش عمده گاز تولیدی در شمال شرق را مصرف می‌کنند و دیگر چیزی برای مناطق مرکزی باقی نمی‌ماند. چه ابتکاری بهتر از این، وقتی افزایش مصرف این همه مشکل ایجاد می‌کند؟

افزایش انعطاف پذیری شبکه، راهکار مناسبی است که باید از آن کمال استفاده را برد. چاره‌ای نیست. اما با اجرای این پروژه، محدودیت‌ها به شکل معناداری کمتر شده است. قطعه دوم «پروژه قم - پارچین» نیز بهار امسال تزریق گاز شد.

طرح توسعه ذخیره‌سازی گاز مخزن شوریجه؛ ارمغان آرامش برای شمال شرق ایران

هر چند هنوز هم پروژه‌های توسعه ذخیره‌سازی در کشور، به‌اندازه کافی و به‌صورت موثر مورد توجه جدی و عملی واقع نشده‌اند و شرکت مهندسی و توسعه گاز در این زمینه با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند؛ با این‌حال این شرکت «طرح توسعه ذخیره‌سازی گاز در مخزن شوریجه D» در میدان خانگیران را دنبال می‌کند و مطابق قرارداد BOT امضاشده این شرکت با گروه مپنا و برای حل مشکل ناترازی گاز کشور و رفاه حال هموطنان در شمال شرق ایران گام برمی دارد.

مخزن گازی موسوم به شوریجه D یک مخزن تخلیه شده است که در میدان خانگیران در ۲۵ کیلومتری شهرستان سرخس در شمال‌شرقی ایران و نزدیک مرز ترکمنستان واقع شده است.

آرادان؛ افزایش روزانه ۱۰ میلیون متر مکعب به ظرفیت انتقال گاز به شمال و شمال شرق کشور

در تازه‌ترین اقدام در همین زمینه، «تاسیسات تقویت فشار گاز شهید رفیعی‌راد (آرادان)» در استان سمنان که به شکل جهادی و براساس فناوری‌های روز دنیا احداث شده توانست ظرفیت انتقال گاز به شمال و شمال شرق کشور را تا ۱۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش بدهد و کاری کند که حجم انتقال در این مسیر، به ظرفیت نهایی خود برسد. این ایستگاه نیز به‌تازگی وارد مدار شبکه انتقال گاز شد.

پروژه خط لوله گاز «دیزباد - تربت حیدریه»؛ پروژه کلیدی برای توسعه خراسان رضوی

این پروژه نیز که در تیرماه امسال افتتاح رسمی شد، از جمله پروژه‌های کلیدی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران برای توسعه اقتصادی و اجتماعی استان خراسان رضوی است.

«خط لوله گاز تقویتی ۳۰ اینچ دیزباد - تربت حیدریه» به طول ۶۴ کیلومتر در استان خراسان رضوی احداث شد تا ضمن تقویت فشار گاز شهرهای واقع در این منطقه، گازرسانی به مصرف‌کنندگان عمده از جمله کارخانه فولاد تربت حیدریه و نیروگاه تولید برق راشد را عینیت بخشد.

در حقیقت اجرای جهادی ۵ پروژه خط لوله گاز «دوراهی دشتک - نهبندان»، « قم - پارچین»، «دیزباد - تربت حیدریه»، «تاسیسات تقویت فشار گاز آرادان» و «طرح توسعه ذخیره‌سازی گاز مخزن شوریجه»، تقویت شبکه شمال - شمال شرق ایران را به یکی از اولویت‌های اصلی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران تبدیل کرده است.

طرح‌هایی که با تکیه بر توان تجهیزاتی و مهندسی ایرانی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد  تا گره‌های فروبسته کمبود گاز در مناطق یادشده باز شود.

علی سرپاک
مدیر برنامه‌ریزی و کنترل طرح‌های شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران