این روزها در هیاهوی رسانه ها درباره تولید شدن یا نشدن بنزین توسط مجتمعهای پتروشیمی، نگاهها از ماموریتهای اصلی شرکتهای پتروشیمی دور شده است.

صنعت پتروشیمی امروزه در تمام جنبه های زندگی بشر نقش دارد و شرکتهای تولید کننده محصولات گوناگونی را روانه بازار می کنند، مجتمعهای آروماتیکی به عنوان بخشی از صنعت پتروشیمی بسیار سودآوربوده و با شتابی بی سابقه بویژه در کشورهای جنوب شرق آسیا در حال گسترش هستند.

ماهیت این مجتمعها تولید محصولات متنوع پتروشیمی است ولی در شرایط خاص، توان تولید دیگر محصولات از جمله بنزین نیز دارند. البته نباید از این نکته غافل شد که اساسا هیچ مجتمع پتروشیمی ای در دنیا برای تولید بنزین طراحی و ساخته نشده است.

در چند سال گذشته برخی مجتمعهای پتروشیمی در قبال نیازهای فوری و آنی کشور، برای تامین بنزین مورد نیاز کشور تغییر ماموریت داده و به کمک پالایشگاهها آمدند و اکنون با برطرف شدن نیازهای کشور به بنزین می توانند به حال اولیه طراحی خود برگشته و به تولید محصولات پتروشیمی بپردازند.

واحدهای آروماتیک بندرامام، بوعلی سینا و نوری، از جمله پتروشیمی هایی هستند که نسبت به تولید بنزین اقدام کردند. در این میان پتروشیمی برزویه (نوری) بیش از دیگر مجتمعها به تولید این فرآورده اقدام می کند.

محصولات اصلی مجتمع پتروشیمی نوری به عنوان بزرگترین آروماتیک جهان در تولید پلی استرها، الیاف مصنوعی، رنگها، رزینها، بطریهای یک بار مصرف، نایلون و ترکیبات دارویی کاربرد دارد و محصولات فرعی مجتمع نیز به عنوان یکی از مهمترین خوراکهای واحدهای الفینی و همچنین قابل استفاده در صنایع پالایشگاهی برای تولید گازوییل سنگین است.

محصولات اصلی مجتمع پتروشیمی نوری شامل پارازایلین با ظرفیت اسمی سالانه 750 هزار تن، بنزن با ظرفیت 430 هزار تن، ارتوزایلین سالانه 100 هزار تن، برش سنگین سالانه 2 میلیون تن، آروماتیک سنگین سالانه 16 هزار تن، رافینیت سالانه 380 هزار تن، برش سبک سالانه 680 هزار تن، گاز مایع (ال پی جی) 76 هزار تن و برش پنتان 47 هزار تن است و همانطور که در طراحی اولیه این مجتمع برآورد شده تولید ریفرمیت به عنوان اکتان افزا مد نظر نبوده است.

مجتمع نوری، بزرگترین واحد تولید آروماتیک جهان است و در صورت تامین خوراک کافی توان تولید سالانه چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تن محصولات آروماتیک دارد. خوراک این مجتمع نیز به میزان سالانه چهار میلیون و 500 هزار تن میعانات گازی و 270 هزار تن بنزین پیرولیز است که به ترتیب از فازهای گازی پارس جنوبی و پتروشیمی جم تامین می شود. محصولات این مجتمع نیز خود به عنوان خوراک واحدهای دیگر پتروشیمی مصرف شده و زنجیره ارزش قابل توجهی ایجاد می کند.

در صنعت پتروشیمی دو نوع بنزین تولید می‌شود که یک نوع از آنها در واحدهای الفینی تولید می‌شود و به بنزین پیرولیز مشهور است که حجم تولید آن بسیار کم است و پیش از این صادر می‌شده است.

نوع دیگری از بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها در مسیر تولید آروماتیک‌ها به عنوان یک محصول میانی تولید می‌شود و به ریفرمیت شهرت دارد که در حقیقت بنزین حساب نمی شود.

باید پذیرفت که این محصول تولیدی پتروشیمی ها به دلیل ترکیبات خاص خود هرچند با بنزین پالایشگاهی اختلاط می یابد، بازهم نمی تواند کیفیت مطلوبی داشته باشد و اکنون بنا بر مصلحتهای اندیشیده شده  تولید آن در حال توقف است.

پس پتروشیمی ها باید محصولات پتروشیمی تولید کنند و پالایشگاهها بنزین و بنابراین در صورتی که شرکتهای پتروشیمی بخواهند به تولید اکتان افزا ادامه داده و به دنبال سود آن باشند باید فکری برای صادرات آن کنند.

آروماتیکهای سودآور

از سال 1389 که تولید بنزین در پتروشیمی ها آغاز شد مجتمعهای پتروشیمی، تولید عادی خود را متوقف کردند  و بنا بر نیاز آن زمان کشور خطوط فرآیندی خود را برای تولید ریفورمیت تغییر دادند.

کارشناسان اعتقاد دارند که چیزی که از پتروشیمی‌ها دریافت می‌شود، بنزین نیست و ریفورمیت اکتان افزاست و می توان آن را پس از اختلاط با بنزین تولید پالایشگاهها مصرف کرد. این در شرائطی است که آسیب این فرآورده در صورتی که به عنوان سوخت در خودروها استفاده شود، مخاطرات فراوانی برای سلامتی مردم و بویژه کودکان و سالخوردگان دارد. اکنون اما این فرآورده هرچه باشد قرار است از چرخه سوخت کشور کنار گذاشته شود و پتروشیمی ها چرخه تولید خود را همانند سالهای پیش از سال 89 از سر گیرند.

تحلیلگران بر این اعتقادند که استفاده از بنزین پتروشیمی ها ابزاری موقت برای گذر از وضع نامطلوب تامین بنزین کشور در شرایط تحریم و تا رسیدن به خودکفایی و صادرات بنزین بوده و از ابتدا نیز قرار نبوده تولید این محصول آنها دائمی باشد و اکنون با توجه به شرایط موجود در کشور نیازی نیست پتروشیمی ها وظائف اصلی خود را کنار بگذارند و چیزی به نام سوخت خودرو تولید کنند.

مدیران ارشد شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز اعتقاد دارند که پتروشیمی ها در صورت بازگشت به تولیدات قبلی خود می توانند سودآور بوده و بازارهای جدیدی تصاحب کنند.

استقبال از توقف تولید بنزین در پتروشیمی ها

در این میان چندی پیش شرکت ملی صنایع پتروشیمی از اطلاعیه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران مبنی بر بی نیازی به سوخت تولیدی پتروشیمی ها استقبال کرد.

رئیس روابط عمومی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گفتگو با خبرنگار شانا اظهار کرده بود: این شرکت از اطلاعیه منتشر شده همکاران در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران مبنی بر بی نیازی به بنزین پتروشیمی ها استقبال می کند و از این که این شرکت بی نیازی خود را اعلام کرده سپاسگزار است.

هادی زنوزی اصل افزوده بود: همانطور که همکاران در اطلاعیه خود اشاره کرده اند، صنعت پتروشیمی ایران در برهه ای حساس که تحریمهای ناجوانمردانه بر ملت ایران تحمیل شده بود به کمک همکاران خود آمده و نیازهای کشور را برطرف کردند و اکنون مجتمع های پتروشیمی می توانند روند عادی تولید فرآورده های خود را از سر گرفته و  واحدهای آروماتیکی به صنعت پتروشیمی بازگردند.

وی ادامه داد: همسو با اجرای سیاستهای اقتصاد مقاومتی بدون تردید جلوگیری از خام فروشی و تولید محصولات نهایی توسط پتروشیمی ها مورد توجه قرار دارد و همکاران در صنعت پتروشیمی ایران برای خلق اقتصاد مقاومتی و آغاز جهشی بزرگ در این صنعت آمادگی دارند.

اکنون و با توجه به مطالب ذکر شده، باید این نکته را مورد توجه قرارداد که رسانه ها با توجه به رسالت خود در اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به جامعه باید ضمن بیان واقعیتها از ایجاد تنش پرهیز کنند زیرا بدون تردید با این روش می توان مشکلات را برطرف کرد وگرنه زدن بر طبل حاشیه سازی هیچگاه کشور را در مسیر عدالت و پیشرفت کمک نخواهد کرد. پتروشیمی ها باید در نظر داشته باشند که در صورت افتادن چرخه تولید در مسیر درست در درازمدت می توانند به سود مطلوب خود برسند زیرا سوزاندن ثروت ملی که می تواند در خدمت توسعه پایدار کشور قرار گیرد، به زیان اقتصاد و آینده کشور خواهد بود.